Monday, May 30, 2016

Śląskie starodruki wywożone do Opola?


Historia czy legenda? Kazimierz Kutz w felietonie w Gazecie Wyborczej o wystąpieniach nowego wojewody śląskiego Jarosława Wieczorka, odczuwanych przez część Ślązaków jako „kolonialne” wspomina nagle I sekretarza PZPR z epoki Gierka, Zdzisława Grudnia, zwanego bodaj także przez wojewodę generała Jerzego Ziętka „Decymbrem”:
Za Zdzisława Grudnia było podobnie, ale wtedy komuniści z Zagłębia rządzili województwem, i żyliśmy w ustroju totalitarnym. Doszło do tego, że ze strachu, w tajemnicy, wywożono pod osłoną nocy śląskie starodruki do Opola, by ten cham ich nie zniszczył.
I to jest ciekawa historia! Czy to gdzieś opisano? Naprawdę wywożono? Jakie starodruki? Czy wróciły? Czy są zdigitalizowane? A skoro jesteśmy przy starodrukach: robi karierę medialną polskojęzyczny druk wymieniający śląskie miasta. Jest to patent Fryderyka Wielkiego pt. Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750, prezentowany przez Śląską Bibliotekę Cyfrową

O ile mi wiadomo, dokument ten nie stanowił źródła dla polskich opracowań onomastycznych. Można to sprawdzić na podstawie nazwy miasta Landzberg al. Gorzowo
To dzisiejszy Gorzów Śląski w powiecie oleskim w województwie opolskim. Brak formy Gorzowo w słowniku Nazwy miejscowe Polski. Wiele innych form zaś tam wypisano:
Gorzów Śląski, mto, częst.*: Landesberch (1270)XVI SUr IV 299, fals; Landinsberg (1274)XV SUr IV 159; Landesbergh 1274 SUr IV 169; Landesberch stat 1294 GrMark II 4; Landberk (1312) Reg nr 3255; Stadt und Burg Landisberch 1323 Reg nr 4277; Neu Landsberg 1320 Reg nr 4057; de Gorzew 1401 CdP IV 20; Landisberg, Gorczow 1488 CdSil XIV 171-2; Gorzoviensi 1679 J IJ 75; Landsberg vulgo Gorzow 1687-88J II 337; Städt[el] Landsberg, Vorwerk Landsberg 1743, Landsberg 1767 SNGŚl III 70; Stadt Landsberg 1783 Z II 179; Landsberg, Gorzów 1845 K 346, 851; Gorzów - Landsberg OS. 1939 Prus 31; Landsberg - Gorzów Ślqski, -owa, gorzowski 1946 MPol XXV nr 142; Gorzów Sląski, -rzowa -kiego 1980 WUN I 487. - W pobliżu mta Landsberg istniała os. Gorzów (o tej n. zob. wyżej). N. niem. Landsberg (Land 'ziemia, kraj' i Berg 'góra') zapewne przeniesiona z jakiegoś niem. Landsbergu, o czym świadczyć może występujący w zapisach historycznych człon Neu. Lit.: SNGŚl III 70; RymNmiast 79. WK
Nie twierdzę, że forma Gorzowo jest słuszniejsza. Jako odosobniona zapewne nie. Może co najwyżej świadczyć, że tłumacz na język polski pochodził na przykład z Pomorza, gdzie nazwy na -owo są częstsze niż na Śląsku czy w Małopolsce.
_________________________________________________
* częst. oznacza woj. częstochowskie, ponieważ słownik, z którego cytuję (Nazwy miejscowe Polski. Historia — Pochodzenie — Zmiany, pod red. Kazimierza Rymuta, t. III: E–I, Kraków: Wyd. Instytutu Języka Polskiego PAN, 1999, s. 256), używa podziału terytorium Polski na 49 województw.

No comments: