Wednesday, July 12, 2017

Studia Silesiaca Digitalia. Kuschius i jego Wegweiser albo Przewodnik

Piękna książka, ale jakoś nie widzę jej w całości zdigitalizowanej. Nawet już Autorki piszą, że człowiek podpisujący się Kuschius się Kuś nazywał, ale książki nie widzę w całości zdigitalizowanej.
Oto tytuł:
Wegweiſer ӡur Polniſchen / vnd Deutſchen Sprache / Das iſt: Eine gründliche / nothwendige anleitung / wie ein deutſcher Knabe / oder Mägdlein die Polniſche / hergegen ein Pohle auch die Deutſche Sprache leichter vnd eher / nicht allein recht ſchreiben / verſtehen / vnd reden lernen: Sondern auch auß einer Sprache in die andere verſetӡen / vnd die Worte nachſchlagen könne. Prӡewodnik do Jęӡyká Polſkiego / To ieſt: Gruntowna / potrӡebna náuká iáko się Niemieckie Pácholę y Dziewcӡątko Polſkiego / á ӡáſӡ Polak Niemieckiego / Jęӡyká łatwiej y rychley / nietilko práwie piſáć / roӡumieć / y mowić náucӡyć / ná przeſádӡie / y ſłow ſӡukáć może1Pierwsze wydanie: Georg Baumann młodszy, Breslau 1646, format: 8°, nlb. karty 124 s.
Świetnie została opisana na stronie z dawnymi gramatykami polskimi, ale nie ma odesłania do zdigitalizowanej całości.
Są elementy, które identyfikowali uczeni ze śląskim systemem fonologicznym:
Inną cechą polszczyzny Kuschiusa jest chwiejność między językiem literackim a gwarą miejscową. Na lokalną śląską gwarę wskazują zdaniem Rosponda [1959, 308] m.in. następujące zjawiska i formy:
  • cakanie/mazurzenie: jabłecnik, warkoc, tęca, cołgac / łyſka, mieſkać, mieſkanie;
  • pisownia pochylonego przez oboika (bajka);
  • zapis -am jako dialektyczna wymowa nosówki ąbeſchlaffen – ſpác ӡ ӡonam;
  • lokalne rzi zamiast literackiego rzy, żi zamiast ży, czi zamiast czy, szi zamiast szyſkrӡipek,mnożic, ucӡicmęcӡic, ſuſӡic;
  • pisownia ky, gy zamiast ki, giboſky, długy.
Kuschius nie jest tu jednak konsekwentny. Niektóre cechy gwarowe występują częściej, inne zaś sporadycznie. Również w materiale leksykalnym da się odnotować wyrazy osobnicze – potoczne lub gwarowe, np.: chruby (por. czes. hrubỳ), menżeł (por. śląskie manżoł, manżołek), uiek.

Niestety, nie widzę nigdzie całości zdigitalizowanej.

No comments: